Ceza Kanunu’nun uygulanmasını düzenleyen Ceza Muhakameleri Kanunu 5721 numarasıyla Aralık 2004 yılında kabul edilerek 1 Haziran 2005’te yürürlüğe girmişti. Tutukluluk süresini düzenleyen 102.maddenin yürürlüğe girişi ise 1 Ocak 2011’e ertelenmişti.
Maddede, “Ağır ceza mahkemesinin görevine giren işlerde, tutukluluk süresi en çok iki yıldır. Bu süre, zorunlu hallerde gerekçesi gösterilerek uzatılabilir, uzatma süresi toplam 3 yılı geçemez” ifadesi yer alıyor.
CMK’nın 252. maddesinde ise “Devletin güvenliğine karşı suçlarda, anayasal düzene ve bu düzenin işleyişine karşı suçlarda, milli savunmaya karşı suçlarda ve devlet sırlarına karşı suçlarda tutuklama süresi iki kat uygulanacaktır” deniliyor.
Yasa Kimleri İlgilendiriyor ?
CMK’nın bu maddesi henüz yargılanmakta olan tüm tutuklular ile alt derece mahkemeleri tarafından haklarında verilen kararlar henüz temyiz aşamasında olan tüm tutukluları ilgilendiriyor. Yasa hükmü bu haliyle 57.000 civarındaki tutukluyu ve ailelerini ilgilendiriyor.
Yasanın Uygulanması İçin Nereye Başvurulacak?
Usûl hükümlerinin uygulanması genel olarak mahkemelerin sorumluluğunda. Bu nedenle tutukluların bir başvuru yapmasına gerek olmaksızın mahkemeler her 30 günde bir re’sen (kendiliğinden) tutukluluk sürelerini ve sebeplerini yeniden değerlendirmek , ve sankların lehine olan bu yeni yasa hükümlerini uygulamak zorunda. Bununla birlikte uygulamada çoğunlukla tutukluların veya vekillerinin hükmü veren mahkemeye başvurarak talepte bulundukları görülüyor. Dosyası Yargıtay’da olanların ise başvuruyu Yargıtay’a yapması gerekiyor .
Tutuklu ile Hükümlü Arasında Ne Fark Var?
Tutuklu, hakkında açılan dava sürerken çeşitli nedenlerle cezaevinde tutulmasına karar verilen sanığı ifade ediyor. Bir sanık tutuklu olduğu dönemde ‘suçlu’ sayılmıyor. Dava sonunda beraat ederse tahliye oluyor, mahkum olursa hükümlü oluyor. Yani hükümlü, hakkında açılan davada verilen mahkumiyet kararı kesinleşen sanığı ifade ediyor. Bir mahkumiyetin kesinleşmesi için mahkeme tarafından karar verilmesi yetmiyor. Kararın Yargıtay tarafından da onanması gerekiyor. Yargıtay mahkumiyet kararını bozarsa yeniden yargılama yapılıyor. Uzun tutukluluk sürelerinin en önemli nedenlerinden biri davaların uzun sürmesi. Cezaevlerindeki 121 bin kişinin yaklaşık 57 bini tutuklu, 64 bini ise hükümlülerden oluşuyor.
