Boşanma Davaları ve Çocukların Velayeti
- Velayet Nedir?
Velayet hakkı, kural olarak küçüklerin, istisnai hallerde kısıtlıların bakım ve korunmalarının sağlanması için onların şahısları ve malları üzerinde ana babanın sahip oldukları görev, yetki ve hakların bütünü şeklinde tanımlanmaktadır.
- Velayet Hakkı Kime Verilir?
Velayet hakkı sadece ana babaya aittir, başkasına bırakılamaz. örneğin büyükanne, büyükbaba, amca, dayı, teyzeye velayet bırakılamaz. Ancak şartları varsa bu kişiler çocuk için vasi olabilir.
- Kimler Velayet Altına Alınabilir?
Velayet, soybağı ilişkisinden kaynaklandığı için sadece çocuklar üzerinde söz konusu olur. TMK 335.’e göre, kural olarak, ergin olmayan çocuklar, istisnai olarak da ergin çocuklar velayete tabi olur.
- Velayet Konusunda Ana-Baba Anlaşamazsa Ne Olur?
Velayet hakkının kullanılması konusunda ana baba, birlikte ve uyumlu olarak hareket edeceklerdir. Anlaşamamaları halinde ise, çocuğun korunmasına ilişkin hükümler çerçevesinde sorun çözüme kavuşturulur.
- Üvey Çocuklara Bakma Yükümlülüğü Var mıdır?
TMK 338’e göre, velayet sahibi ana babanın başkasıyla evli olması halinde, eşler, ergin olmayan üvey çocuklarına da özen ve ilgi göstermekle yükümlü tutulmuşlardır. Bu yükümlülüğün ihlali, evlilik birliğinin temelinden sarsılması sebebi sayılabileceği gibi, velayet hakkına sahip ana babanın ihlali önlemedeki başarısızlığı velayetin kaldırılması sebebi de sayılabilir.
- Velayet Nasıl Sona Erer?
Velayet hakkı, çocuğun ergin olması, velayet hakkına sahip kişinin ölmesi, velayet hakkının kaldırılması, boşanma halinde velayet hakkının bırakılmaması durumlarında sona erer. Boşanma halinde velayet kendisine bırakılmayan taraf, diğer tarafa çocuk için nafaka ödemekle yükümlü tutulabilir.
Çocuğun ergin olmasına karşın kısıtlanması halinde de hâkim, kural olarak ana babanın çocuk üzerindeki velayet hakkının devamına yahut gerekli görürse vesayet altına konulmasına ve kendisine vasi atanmasına karar verebilir.
- Velayet Başkasına Devredilebilir mi?
Bu hak kişiye sıkı sıkıya bağlı haklardandır. Başkasına devri mümkün olmadığı gibi bu haktan feragat edilmesi de mümkün değildir. Yine, bu hak yasal sebepler olmadıkça ana ve babadan alınamaz, ana baba açısından sadece hak ve yetkileri değil ayrıca görevleri de içerdiği dikkate alınırsa esasen çocuğun yararına hizmet eden ana baba tarafından kendi çıkarlarına kullanılmayacak bir kurum olduğu sonucu çıkmaktadır.
- Çocuğa velayet konusunda fikri sorulur mu?
Velayetin düzenlenmesi davası kamu düzenine ilişkin olduğundan; re’sen araştırma ilkesi geçerlidir.
Bu nedenle taraflar delil bildirmese dahi hakim, gerekli gördüğü delilleri kendiliğinden toplar.
Birleşmiş Milletler Çocuk Hakları Sözleşmesinin 12, Çocuk Haklarının Kullanılmasına İlişkin Avrupa Sözleşmesinin 3. ve 6. maddeleri uyarınca idrak çağındaki müşterek çocuk dinlenip, düşüncelerine ve açıklamalarına da değer verilip, gerektiğinde uzmanlardan da yararlanılarak velayetin ebeveynlerden hangisine bırakılacağına karar verilmelidir.
- Çocukla kişisel ilişki süresi nasıl belirlenir?
Bir çocuk ile ana ve babası düzenli şekilde kişisel ilişkiyi elde etme ve sürdürme hakkına sahiptir. Bu tür kişisel ilişki sadece çocuğun yüksek yararı gerektirdiği takdirde kısıtlanabilir ve engel olunabilir.
Çocuğun, gözetim olmaksızın ana veya babasından birisiyle kişisel ilişkinin sürdürülmesi, onun yüksek yararına değilse, ana veya babasıyla gözetim altında ya da diğer şekillerde kişisel ilişki kurma imkanı da öngörülebilir.
Kişisel ilişki düzenlenirken çocuğun özellikle sağlık, eğitim ve ahlak bakımından yararları esas alınır.
Mahkemece kişisel ilişkiye ilişkin süre ve şekil konusunda karar verilirken, bu kararın babalık-annelik duygularını tatmine elverişli olması, çocuk yönünden de anne-baba sevgisini tatmaya elverişli olması gerekir.
- Büyük baba ve büyük anneler de çocukla kişisel ilişki kurulmasını isteyebilirler mi?
Üçüncü kişilerin, koşulları gerçekleştiği takdirde çocukla kişisel ilişki kurma hakkı mevcuttur. Ancak kurulacak bu kişisel ilişki süresinin ana ve babaya tanınan genişlikte olması beklenemez.
Ancak; babaanne ile torun arasındaki kişisel ilişki, “aile bağlarını” güçlendirmek ve geliştirmek, torun sevgilerini tatmaya elverişli olacak yeterlilikte olmalıdır.
Örneğin Davacı babaanne ile küçük arasında, her dini bayramda kişisel ilişki kurulması amaca uygun olmayacak şekilde uzun süreli bulunmuş ve daha uygun sürelerle kişisel ilişki kurulması için verilen karar bozulmuştur.
- Velayet bırakılan ebeveyn ölünce, çocuğun velayeti otomatik olarak diğerine mi geçer?
Kesinleşen boşanma davası sonucunda, velayet kendisine bırakılan ebeveynin ölümü halinde çocuğun velayeti otomatik olarak hayatta kalan diğer ebeveyne yahut büyük ana-babaya geçmez. Bu durumda velayet askıda kalır, velayetin yahut çocuğun vasiliğinin alınması için dava açılmalıdır.
- Anlaşmalı boşanmada çocukların velayeti nasıl belirlenir?
Anlaşmalı boşanmada, eşler boşanmanın sonuçları ve çocukların velayeti konusunda anlaşmalıdır. Bu anlaşmanın tarafların serbest iradesi ile yapılıp yapılmadığına dair hakim tarafları dinler ve çocuğun yüksek yararına uygun bulduğu takdirde protokolü onaylar, aksi halde boşanma gerçekleşmez.
