İşten Çıkarılan İşçinin Yasal Hakları Nelerdir, Nasıl Hesaplanır?

Pandemi sürecinde söz konusu olan fesih yasağının da kalkması ile birlikte iş sözleşmelerinin feshedilmesi ile sıkça karşılaşmaktayız.

İşten çıkarılan, işinden istifa eden ya da istifa etmek zorunda kalan bir çalışanın kıdem tazminatı, yıllık izin, fazla çalışma ve fazla sürelerle çalışma, hafta tatili, ikramiye, eva primi, asgari geçim indirimi gibi birçok başlıkta değerlendirilebilecek yasal hakları bulunmaktadır.

İşçilik alacakları ile ilgili arabulucuya başvurulması zorunludur. Arabulucuya başvuru kanaatimce mutlaka avukatla yapılmalıdır. İşçinin erken alacağına kavuşması ve arabuluculuk müessesinden tam olarak yararlanabilmek için dosyanın avukatla takip edilmesi zaruridir.

Bu hakların hepsinin özel hesap teknikleri bulunmaktadır. İnternette otomatik hesaplama yapan sitelerin yaptıkları hesaplamalar doğru değildir. Bu siteler genellikle alacağı çok eksik hesaplamaktadır.

Hesaplama için hangi belgeler gereklidir: Bordrolar, hesap dökümleri ile birlikte ne istendiği hangi kalemleri istendiği net olarak hesaplanarak arabulucuya başvurmadan önce ortaya konmalıdır. Pazarlığa başvurulabilmesi için öncelikle haklar net olarak tespit edilmelidir.

İş Kanunu’nun amacı işveren ile işçi arasında çalışma şartlarına ilişkin hakları düzenlemektir. Denizle ilgili işlerde çalışanlar için Deniz İş Kanunu, basın çalışanları için Basın İş Kanunu bulunmaktadır. İş Kanunu’na girmeyen alanlarda çalışanlara ise Borçlar Kanunu uygulanır. Oto tamircisi, marangoz, ayakkabı tamircisi, terzi gibi küçük esnaf da İş Kanunu’na tabi olmaz.

Haklı Sebeple İstifa Etmiş İşçinin Alacakları:

İş sözleşmesini haklı sebeple fesheden işçinin alacağı tazminatlar şunlardır:

    • Kıdem tazminatı,
    • Fazla çalışmalarına dair ücret
    • Ulusal bayram, hafta taili ve resmi tatillerdeki çalışmalar,
    • Kullanılmayan yıllık izin ücretlerine ilişkin alacaklar,
    • Ödenmeyen ücretlere ilişkin alacaklar

Aşağıdaki sebeplerle iş sözleşmesinin feshi halinde de işçi kıdem tazminatı ile birlikte diğer alacaklarını da alır.

Kendi isteği ile işten ayrılanların kıdem tazminatına hak kazanabilmesi için de, aynı işyerinde en az 1 yılı doldurmuş çalışması olması gerekmektedir.

    •  Askerlik sebebiyle işten ayrılma
    • Emeklilik sebebiyle işten ayrılma
    •  Malulen emeklilik sebebiyle işten ayrılma
    • Normal emeklilik sebebi ile işten ayrılma
    • Evlenen kadınların resmi nikah tarihinden itibaren bir yıl içerisinde işten ayrılması
    • Sağlık nedenleri sebebiyle işten ayrılma
    • İşverenin işyerinde iyi niyet ve ahlak kurallarına aykırı davranması sebebiyle işçinin işten ayrılması
    • Ölüm

Tazminatsız İşten Çıkarılma Sebepleri Nelerdir?

4857 Sayılı İş Kanunu’na göre çalışma hayatında işçi ile işveren arasındaki bazı özel durumlarda, işverene tek taraflı fesih hakkı tanınmıştır.

    • İşçinin işe girerken, sahip olduğu özellikler hakkında yalan/yanlış bilgi verildiğinin tespit edilmiş olması,
    • İşçinin işverene ya da ailesine hakaret etmesi, asılsız ihbar ve iftirada bulunması,
    • İşçinin başka bir işçiye cinsel tacizde bulunması,
    • İşçinin işverene, ailesine ya da başka bir işçiye sataşması veya kavga çıkarması,
    • İş yerine sarhoş ya da uyuşturucu madde etkisinde gelmesi ya da bunları iş yerinde kullanması,
    • İşçinin işverenin güvenini kötüye kullanması,
    • İşçinin hırsızlık yapması,
    • İşverenin meslek sırlarını açıklaması ya da buna benzer doğrulukla ve bağlılıkla uyuşmayan işler yapması,
    • İşçinin iş yerinde işlediği bir suçtan dolayı 7 günden çok hapis cezası alması ve cezasının ertelenmemesi,
    • İşçinin izinsiz olarak art arda 2 iş günü işe gelmemesi,
    • İşçinin izinsiz olarak bir ay içinde 2 kez herhangi bir tatil gününden sonra işe gelmemesi,
    • İşçinin izinsiz olarak bir ay içinde toplam 3 iş günü işe gelmemesi,
    • İşçinin eksik yaptığı bir işi, kendisine hatırlatılmasına rağmen, yapmamakta ısrar etmesi,
    • İşçinin kendi hatası nedeniyle iş güvenliğini tehlikeye atması,
    • İşçinin kendi kusuruyla, iş yerinin herhangi bir malına verdiği maddi zararın 30 günlük ücreti tutarını aşması işverenin iş sözleşmesini tek taraflı feshetmesine neden olmaktadır.

Kıdem ve İhbar Tazminatı Nasıl Hesaplanır?

İşçi ve işveren arasında İş Kanunu’na göre kurulan çalışma birlikteliği bozulduğu takdirde kanunlar her iki tarafından mağdur olmaması için bazı düzenlemeler yapmıştır. Kıdem tazminatı ve ihbar tazminatı da bu düzenlemelerdendir.

Kıdem ve ihbar tazminatı, sigortalı olarak bir kurumda çalışan vatandaşların en büyük güvencelerinden biridir ve iş hayatında işçi ve işveren arasında var olan uzlaşmazlık konularının başında gelmektedir.

Kıdem tazminatı bir iş yerinde çalışan işçinin, iş akdine son verilmesi yani işten çıkarılması durumunda verilmektedir. Ancak kıdem tazminatına hak kazanabilmesi için o iş yerinde deneme süresi de dahil olmak üzere en az bir yıl süre ile çalışması gerekmektedir.

İhbar tazminatı ise adından da anlaşılacağı gibi işçinin işten haber verilmeden veya ihbar süresi bitiminden önce işveren tarafından çalışanına ödemesi zorunlu olan tazminat tutarıdır.

İhbar tazminatı, iş akdi iş vereni tarafından sonlandırılan kişinin, o iş yerinde ki kıdemi yani o iş yerinde geçirmiş olduğu süreye göre belli bir süre önce sözleşmenin fesh edildiğine dair yazılı bir bilgi ya da bu süreye ait bir ücret ödemesi yapılması durumudur. Bu durum tam tersi durum için de geçerlidir. Yani çalışan kanununda belirtilen sürelerde haber vermeden işin bırakırsa işverene ihbar tazminatı ödemek zorunda kalmaktadır.

İhbar tazminatı hesaplaması, işçinin hizmet süresine bakılarak hesaplanır:

    • 6 aydan az çalışanlar için 2 hafta
    • 6 ay ile 1,5 yıl arası çalışanlar için 4 hafta
    • 1,5 ile 3 yıl arası çalışanlar için 6 hafta
    • 3 yıldan fazla çalışanlar için 8 hafta ihbar süresi vardır. Bu süreye karşılık gelen aylık brüt gelir giydirilmiş aylık brüt ücret üzerinden hesaplanır. Gelir vergisi ve damga vergisi kesintileri yapılır.

3 thoughts on “İşten Çıkarılan İşçinin Yasal Hakları Nelerdir, Nasıl Hesaplanır?”

  1. Gülcan Subaşı

    Hocam merhaba bizdende aşı olmamız olmazsak pcr testi yaptirmamizi istiyorlar eger yaptırmaz isek
    Diger çalışma arkadaşların sağlığını korumak ve isyerindeki is akışının sekteye ugramamasi engellemek adına iş akdinin sonlandirlimasi söz konusu olabilecektir diyor ne yap.am gerekir

  2. Hocam eşim covıd gecırdı pıhtılaşma var ve ilaç kullanıyor hem pıhtılasmadan dolayı hemde aşının yan etkılerınden dolayı eşim aşı olmak istemıyor emeklı olmasına 9 ay var işveren aşı olmadıgı ıcın işten cıkartırsa tazminat alma hakkı olurmu

    1. Sizin durumunuzda, aşı ve sair diğer ilaçları kullanamayacağına dair doktor raporu alın. Eğer aşı olmadığınız için işten çıkarılırsanız dava açarak tazminatlarınızı alabilirsiniz. Ancak, şu anda zaten aşı zorunluluğu yok, PCR testi yapılması isteniyor.

Yorum bırakın