Kelepçe Sözleşme Nedir?

Kelepçe Sözleşme Nedir?

İşçi ile işveren arasındaki sözleşmelerde genellikle işçinin işyerinden ayrıldıktan sonra aynı iş kolundaki bir işyerinde çalışmasının önüne geçmeye yönelik olarak bir sözleşme hükmü konulmaktadır. Bu hükmün ihlali halinde de işçinin cezai şart ödemesine yönelik bir madde belirlenmektedir. İşte bu cezai şartın tahsili için işveren tarafından işçi aleyhine tazminat davası açılmakta ve talep edilen bu cezai şart alacağının yerinde olup olmadığı mahkeme tarafından incelenmektedir. Sözleşmeye konulan cezai şart hükmünün, işçinin ekonomik geleceğini tehlikeye düşürecek; işin yer, süre ve türü yönünden uygun olmayan bir sınırlama olarak kabul edilmesi halinde ise bu sözleşmeye kelepçe sözleşme adı verilir ve cezai şart alacağı talebi reddedilir.

6098 sayılı Türk borçlar Kanunu’nun 444. maddesine göre işçi ile işeren arasında rekabet yasağının nasıl olacağı düzenlenmiştir:

Madde 444- Fiil ehliyetine sahip olan işçi, işverene karşı, sözleşmenin sona ermesinden sonra herhangi bir biçimde onunla rekabet etmekten, özellikle kendi hesabına rakip bir işletme açmaktan, başka bir rakip işletmede çalışmaktan veya bunların dışında, rakip işletmeyle başka türden bir menfaat ilişkisine girişmekten kaçınmayı yazılı olarak üstlenebilir.

Rekabet yasağı kaydı, ancak hizmet ilişkisi işçiye müşteri çevresi veya üretim sırları ya da işverenin yaptığı işler hakkında bilgi edinme imkânı sağlıyorsa ve aynı zamanda bu bilgilerin kullanılması, işverenin önemli bir zararına sebep olacak nitelikteyse geçerlidir.

Rekabet yasağının ihlali halinde cezai şart ödeneceğine dair sözleşmeye şartlar koyulabilir. Bu şartların geçerli olup olmadığına ise mahkeme tarafından açılacak davada Borçlar Kanunu’nun 445. maddesine göre karar verilir.

Madde 445- Rekabet yasağı, işçinin ekonomik geleceğini hakkaniyete aykırı olarak tehlikeye düşürecek biçimde yer, zaman ve işlerin türü bakımından uygun olmayan sınırlamalar içeremez ve süresi, özel durum ve koşullar dışında iki yılı aşamaz.

Hâkim, aşırı nitelikteki rekabet yasağını, bütün durum ve koşulları serbestçe değerlendirmek ve işverenin üstlenmiş olabileceği karşı edimi de hakkaniyete uygun biçimde göz önünde tutmak suretiyle, kapsamı veya süresi bakımından sınırlayabilir.

Görüldüğü üzere, Borçlar Kanunu’nun 445. maddesi rekabet yasağını:

  • işçinin ekonomik geleceğini tehlikeye düşürmesi,
  • zaman bakımından uygun olmayacak şekilde sınırlanması,
  • işlerin türü bakımından uygun olmayacak şekilde sınırlanması,
  • ve iki yılı aşkın şekilde sınırlanmış olması halinde geçersiz olduğuna karar verilebileceği öngörülmüştür.

6098 sayılı Kanun önceki Borçlar Kanunu olan 818 sayılı Kanun’dan farklı olarak, rekabet yasağı ile ilgili doğrudan mutlak bir geçersizlik öngörülmemiştir. Anayasa ve diğer mevzuat hükümleri ile somut olgu nazara alınarak rekabet yasağının aşırı nitelikte olması halinde, yasağın kapsamı bakımından hakime uyarlama yetkisi tanınmıştır. (1)

444. madde hükmü uyarınca rekabet yasağı işçinin yaptığı iş nedeniyle edindiği bilgileri, çalışmaya başladığı başka bir rakip işletmede kullanarak işverene önemli ölçüde zarar verme ihtimalinin bulunması halinde geçerli olur.


(1) YARGITAY 11. HUKUK DAİRESİ Esas Numarası: 2019/3116 Karar Numarası: 2019/7522 Karar Tarihi: 26.11.2019