Manevi Tazminat Nedir?
Bir olay nedeniyle kişilik haklarının zarar görmüş olması, acı çekilmesi halinde, bu acı karşılığı ödenmesi uygun görülen paraya manevi tazminat denilir.
Manevi zarar, kişilik değerlerinde oluşan nesnel (objektif) eksilmedir.
Yasalar, manevi tazminat verilebilecek olguları sınırlamıştır. Bunlar,
- kişilik değerlerinin zedelenmesi (Medeni Kanun 24),
- isme saldırı (Medeni Kanun 26),
- nişan bozulması (Medeni Kanun 121),
- evlenmenin feshi (Medeni Kanun 158),
- bedensel zarar ve ölüme neden olma (Borçlar Kanunu 56) durumlarından biriyle kişilik haklarının zedelenmesidir (Borçlar Kanunu 58).
Bunlardan Medeni Kanunun 24. maddesiyle Borçlar Kanunu’nun 58. maddesi daha kapsamlıdır. Medeni Kanunun 24. maddesinin belli yerlere yollaması sebebiyle böyle bir durumun bulunduğu yerde, onu düzenleyen kurallar (örneğin: Medeni Kanunun 26, 174, 287); bunların dışında Borçlar Kanunu’nun 58. maddesi uygulanır.
Medeni Kanunun 24 ve Borçlar Kanunu’nun 59. maddesinde belirlenen kişisel çıkarlar, kişilik haklarıdır. Kişilik hakları ise, kişisel varlıkların korunmasıyla ilgilidir. Kişisel varlıklar, bedensel ve ruhsal tanrılık ve yaşamla nesep gibi insanın, insan olmasından güç alan varlıklar ya da kişinin adı. onuru ve sır alanı gibi dolaylı varlıklar olarak iki kesimlidir.
Örneğin:
- Resmi nikah yapılacağı inancı ile 3 ay karı koca gibi yaşayan ancak resmi nikah yapılmaması fırsat bilinerek baba evine bırakılan kadın (1)
- Olayla ilgisi olmayan kişilerin basında çete üyesi gibi gösterilmiş olmaları (2)
- Çocukların yediği çikolatadan kıl çıkması (3)
- Şişko, tombul denmek suretiyle hakarete uğrayan kadın (4)
- haksız yapılan haciz (5)
kişilik hakları ihlal edilmiş kabul edilerek manevi tazminat alması uygun görülmüştür.
Buna karşın bazı durumlarda kişilik haklarına saldırı yapıldığı kabul edilmemiştir:
- Üst kattan sızan su nedeniyle davacıların dairesinde oluşan hasar ve zararın (5)
- Kuruma ait elektrik tellerinden çıkan yangın sebebiyle davacının mahsulü zarara uğramış olması (6)
- Satın alınan aracın ayıplı çıkması (7)
davacıların kişilik haklarına yönelik bir özelliği bulunmayıp doğrudan doğruya malvarlığı ( mülkiyet ) hakkına tecavüz niteliği taşıdığı ve manevi tazminat değil sadece manevi tazminat verilmesi gerektiği kabul edilmiştir.
Manevi Tazminat Nasıl Belirlenir?
Hakim manevi tazminatın tutarını belirlerken, saldırı oluşturan eylem ve olayın özelliği yanında tarafların:
- kusur oranını,
- sıfatını,
- işgal ettikleri makamı
- ve diğer sosyal ve ekonomik durumlarını da dikkate almalıdır.
Tutarın belirlenmesinde her olaya göre değişebilecek özel durum ve koşulların bulunacağı da gözetilerek takdir hakkını etkileyecek nedenleri karar yerinde nesnel ( objektif ) olarak göstermelidir. Çünkü Kanunun takdir hakkı verdiği durumlarda hakimin, hukuk ve adalete uygun ( hak ve nısfetle ) karar vereceği Medeni Kanunun 4. maddesinde belirtilmiştir.
Takdir edilecek bu para, zarara uğrayanda manevi huzuru doğurmayı gerçekleştirecek tazminata benzer bir işlevi ( fonksiyonu ) olan özgün bir nitelik taşır.
Bir ceza olmadığı gibi malvarlığı hukukuna dair bir zararın karşılanmasını da amaç edinmemiştir. O halde bu tazminatın sınırı onun amacına göre belirlenmelidir. Takdir edilecek tutar, var olan durumda elde edilmek istenilen doyum ( tatmin ) duygusunun etkisine ulaşmak için gerekli olan kadar olmalıdır. (7)
Örneğin
- 3 nolu kararda, çocukların yediği çikolatadan kıl çıkması nedeniyle 1.000,00 TL (2012 yılı) uygun bulunmuş,
- 1 nolu karardaki kadın için 7.500,00 TL az bulunmuştur.
Manevi Tazminat Davası Nerede Açılır?
- 6100 sayılı HMK’nın 6. maddesine göre davalının ikametgahında yahut;
-
6100 sayılı HMK’nun 16. maddesi “Haksız fiilden doğan davalarda, haksız fiilin işlendiği veya zararın meydana geldiği yahut gelme ihtimalinin bulunduğu yer ya da zarar görenin yerleşim yeri mahkemesi de yetkilidir.” hükmü ile davacının ikametgahında manevi tazminat davası açılabilir.
1. YARGITAY HUKUK GENEL KURULU E. 2012/4-179
2. YARGITAY 4. HUKUK DAİRESİ E. 2012/3614
3. YARGITAY 13. HUKUK DAİRESİ E. 2012/11165
4. YARGITAY 2. HUKUK DAİRESİ E. 2012/17780
5. YARGITAY 4. HUKUK DAİRESİ E. 2014/17317
6. YARGITAY 18. HUKUK DAİRESİ E. 2013/3686
7. YARGITAY 3. HUKUK DAİRESİ E. 2013/14218
8. YARGITAY 13. HUKUK DAİRESİ E. 2014/4307
9. YARGITAY 4. HUKUK DAİRESİ E. 2012/2255
