EDİNİLMİŞ MALLARA KATILMA REJİMİ 

4721 sayılı Medeni Kanun’da kural mal rejimi 743 sayılı Medeni Kanun’dan farklı olarak kural mal rejimini edinilmiş mallara katılma rejimi olarak kabul edilmiştir. Kural mal rejimine ilişkin düzenleme Medeni Kanun’un 218-241 maddeleri arasında düzenlenmiştir.

Edinilmiş mallara katılma rejiminde tasfiyesinin sağlanabilmesi için mal gruplarının bilinmesi gerekir. Kural mal rejiminde kişisel mallar ve edinilmiş mallar olmak üzere iki mal grubu vardır. Rejim süresince yasal sınırlar içerisinde her eş hem kişisel mallar hem de edinilmiş mallar üzerinde yönetme ve tasarrufta bulunma hakkına sahiptir.

Eşler bu iki mal grubu dışında kural olarak mal grubu oluşturamaz. Fakat mal rejimi sözleşmesi ile kişisel mal rejimi statüsü oluşturulabilir.

Eşlerin malları aksi ispat edilinceye kadar edinilmiş mal kabul edilir. Yasa koyucu burada eşlerin malları için bir karine oluşturmuştur. Eşlerden hangisine ait olduğu belirlenmeyen mallar eşlerin paylı mülkiyetinde kabul edilir.

Mal rejimi sona erdiğinde mevcut olan edinilmiş mallar tasfiye anındaki değerleriyle hesaplanır.

Edinilmiş Mallar Nelerdir?

Hangi malların edinilmiş mal olduğu Türk Medeni Kanunu’nun 219. Maddesinde düzenlenmiştir. Edinilmiş mal her eşin kural mal rejiminin devamı süresince karşılığını vererek elde ettiği malvarlığı değerleridir. Türk Medeni Kanunu 219. Madde ise edinilmiş malları örnekleyici bir şekilde saymıştır:

“MADDE 219.- Edinilmiş mal, her eşin bu mal rejiminin devamı süresince karşılığını vererek elde ettiği malvarlığı değerleridir.

Bir eşin edinilmiş malları özellikle şunlardır:

1. Çalışmasının karşılığı olan edinimler,

2. Sosyal güvenlik veya sosyal yardım kurum ve kuruluşlarının veya personele yardım amacı ile kurulan sandık ve benzerlerinin yaptığı ödemeler,

3. Çalışma gücünün kaybı nedeniyle ödenen tazminatlar,

4. Kişisel mallarının gelirleri,

5. Edinilmiş malların yerine geçen değerler.”

İlk olarak eşlerin çalışması karşılığı olan edimler edinilmiş maldır. Bu edinimler mesleki faaliyet kapsamında olabileceği gibi meslek dışı faaliyet şeklinde de gerçekleşebilir.

Çalışma karşılığı edinimlerin mesleki faaliyet içerisinde gerçekleşenlere maaş, ücret, kar, kar payı, ikramiye, prim, telif ücreti gibi edinimler örnek gösterilebilir. Meslek dışında gerçekleşen edinimlere bilgi ve ödül yarışmaları örnek gösterilebilir.

Sosyal güvenlik veya yardım ödemeleri diğer bir edinilmiş mal türüdür. Yapılan bu ödemelerin kamu kurumu tarafından yapılması ile özel kamu kurumları tarafından yapılması halinde ödemeler arasında farklılıklar bulunmaktadır.

Yapılan ödemelerin kamu kurum ve kuruluşlarından yapılmış olması durumunda ödemeye esas olan primlerin kaynağı önemli değilken özel kurum ve kuruluşlarından yapılması durumunda kaynağına göre ayrım yapılması gerekmektedir. Yani primlerin edinilmiş mal grubundan mı yoksa kişisel mal grubundan ödendiğine göre ayrım yapılacaktır.

 Kamu kurum ve kuruluşları tarafından yapılan ödemelerde ödeme zamanına göre ayrım yapılmaktadır. Buna göre malın hangi mal türüne dahil olacağı belirlenirken rejim öncesinde, süresince ve sonrasında yapılan ödemelere göre bir ayrım yapmak gerekmektedir.

Kamu kurum ve kuruluşları tarafından yapılan ödeme türlerine emekli maaşı, emekli ikramiyesi, işsizlik parası örnek gösterilebilir.

Edinilmiş Mallara Katılma Rejiminde Kişisel Mallar

Kişisel mallar Türk Medeni Kanunu’nun 220. ve 221. Maddesinde düzenlenmiştir. Anılan maddeler şu şekildedir:

“MADDE 220.- Aşağıda sayılanlar, kanun gereğince kişisel maldır:

1. Eşlerden birinin yalnız kişisel kullanımına yarayan eşya,

2. Mal rejiminin başlangıcında eşlerden birine ait bulunan veya bir eşin sonradan miras yoluyla ya da herhangi bir şekilde karşılıksız kazanma yoluyla elde ettiği malvarlığı değerleri,

3. Manevî tazminat alacakları,

4. Kişisel mallar yerine geçen değerler.”

“MADDE 221.- Eşler, mal rejimi sözleşmesiyle, bir mesleğin icrası veya işletmenin faaliyeti sebebiyle doğan edinilmiş mallara dahil olması gereken malvarlığı değerlerinin kişisel mal sayılacağını kabul edebilirler.

Eşler, mal rejimi sözleşmesiyle kişisel malların gelirlerinin edinilmiş mallara dahil olmayacağını da kararlaştırabilirler.” 

Kanun koyucu kişisel mallarda kanun gereği ve sözleşme gereği olmak üzere ikili bir ayrıma gitmiştir.

Kanun gereği kişisel mallar sınırlayıcı bir şekilde sayılmıştır.

Kişisel kullanıma yarayan eşyanın edinilmiş mal ile alınması durumunda tasfiyede  artık değer hesaplamasında bu durum dikkate alınacaktır.

Karşılıksız kazanmayla gelen malvarlığı değerlerine şans oyunları, bağışlama örnek olarak gösterilebilir.

Manevi tazminat alacağının kişisel mal olarak sayılmasında tazminatın kaynağı ve yükümlüsü önemli değildir.

Edinilmiş Mallara Katılma Rejiminde Mallar Üzerinde Eşlerin Hakları 

Kural mal rejiminde mallar üzerinde eşlerin hakları Türk Medeni Kanunu’nun 223. Maddesinde şu şekilde düzenlenmiştir:

“MADDE 223.- Her eş, yasal sınırlar içerisinde kişisel malları ile edinilmiş mallarını yönetme, bunlardan yararlanma ve bunlar üzerinde tasarrufta bulunma hakkına sahiptir.

Aksine anlaşma olmadıkça, eşlerden biri diğerinin rızası olmadan paylı mülkiyet konusu maldaki payı üzerinde tasarrufta bulunamaz.”

Bu kural emredici niteliktedir. Bu düzenlemeye bazı sınırlamalar getirilmiştir. Özellikle aile konutu ile ilgili sınırlamalara değinmek gereklidir. Türk Medeni Kanunu’nun 194. Maddesi gereği eşlerden biri diğer eşin açık rızası bulunmadıkça aile konutu ile ilgili kira sözleşmesini feshedemez, aile konutunu devredemez veya aile konutu üzerinde hakları sınırlayamaz.

Edinilmiş Mallara Katılma Rejimi Nasıl Sona Erer? 

Kural mal rejimi olan edinilmiş mallara katılma rejimi evlilik devam ederken ya da evlilik sonlandığında sona erebilir. Evliliğin devamı esnasında kural mal rejimi; yeni bir mal rejimi sözleşmesiyle, olağanüstü rejime dönüşüm ile ya da ayrılık kararıyla sona erebilir. Olağanüstü dönüşüm “dönüştürme davası” olarak adlandırılan dava ile hakim kararıyla olabileceği gibi kendiliğinden dönüşüm şeklinde de olabilir.

 Katılma rejimi evlilik sona erdiğinde eşlerden birinin ölümü, boşanma ve evlenmenin iptali sebeplerinden biri ile sona erer. Kural mal rejiminin boşanma ile sona ermesi durumunda tasfiyeye esas alınan tarih boşanma davasının açıldığı tarihtir.